بررسي ويژگي هاي انواع تجهيزات آموزشي بريل و گويا

نويسنده

مرتضي هاديان

كارشناس مسئول امور نابينايان دانشگاه اصفهان

 
آغاز گر و مدرس توليد كتب گوياي ديجيتالي ويژه نابينايان در ايران
 
اسفند 1387
 
 
مقدمه :
مقاله ي حاضر، امكانات مطالعاتي، آموزشي و پژوهشي بريل و گويا را مورد بررسي قرار مي دهد. در بخش اول اصول كلي كه بايد بر نظام آموزش و پرورش نابينايان حكم فرما باشد تبيين گرديده است سپس انواع امكاناتي كه مورد استفاده ي نابينايان در جهان و ايران قرار مي گيرد و ضرورت كاربرد آنها مطرح شده است. در بخش دوم، مزايا، محدوديت ها،معايب و مشكلات هر نوع از امكانات بريل و گويا ارزيابي شده است. و در بخش سوم و پاياني پيشنهاد هايي براي بهبود شرايط آموزش و پرورش نابينايان ارائه گرديده است. 
 
 
 
بخش اول
اصول كلي در تكنولژي آموزشي نابينايان : 
 
الف – مباني مديريت آموزشي، هدايت گر تكنولژي آموزشي پويا: 
در برنامه ريزي آموزشي براي انجام رسالت آموزش و پرورش موفق، گام اساسي شناسايي ضروريات و نياز هاي فراگيران و ويژگي هاي مختلف آنهاست. سپس طراحي و تدوين نظام آموزشي و پرورشي كه رشد همه جانبه ي فراگيران را محقق سازد، مسير ترقي را تداوم مي بخشد. اين توفيق، مستلزم تأمين منابع انساني، مالي و كالبدي متناسب با اهداف تعيين شده، خواهد بود. بنا بر اصول ذكر شده، فراگيران با نياز هاي خاص از جمله نابينايان، نياز هاي آموزشي و پرورشي گوناگوني دارند كه در تمام مراحل و سطوح بايد به آنها توجه كافي مبذول داشت. 
رسالت اصلي مراكز نابينايي، ايجاد زمينه كسب دانش و مهارت هاي كافي فراگيران نابينا براي حضور فعال در جامعه و پذيرش مسئوليت هاي فردي و اجتماعي مي باشد. خصوصيت بارز نابينايان نسبت به ساير معلولان اين است كه با تقويت ساير حواس به خصوص لامسه و شنوايي اين فراگيران، زمينه ي آموزش و پرورش عادي آنان همپاي ساير افراد جامعه و در برخي موارد پيشتر هم فراهم مي شود و بدين ترتيب فقدان يا نقصان حس بينايي جبران پذير است. اگر بخواهيم نابينايان جامعه ي ما شهرونداني دانا و توانا باشند، ضروري است كه در هر مرحله از آموزش و پرورش، علاوه بر دانش و مهارت هاي عمومي، تقويت حواس فراگيران مورد توجه و تأكيد قرار گيرد و به موازات آن برنامه هاي آموزشي ويژه نظير تحرك و جهتيابي، كاربرد خط بريل و مواد آموزشي شنيداري و نيز آموزش مهارت هاي زندگي براي فراگيران نابينا اجرا شود. 
مطابق با اصل تفاوت هاي فردي، كه يكي از مباحث روان شناسي تربيتي است، فراگيران نابينا و كم بينا هم استعداد ها، توانمندي ها و علايق متفاوت دارند. پس بر عهده ي نظام آموزش و پرورش جامعه است كه در جهت شكوفايي استعداد هاي مختلف آنان تلاش كند و سياست گزاري براي دسترسي به مواد آموزشي گوناگون انجام گيرد. مهم تر اين كه اين اصل ما  را بر آن مي دارد كه زمينه ي تحصيل نابينايان در رشته هاي مختلف را فراهم كنيم. – 
 
 
ب - اختراع خط بريل نقطه عطف آموزش و پرورش نابينايان در جهان
 
تا پيش از اختراع خط بريل، پيشرفت قابل توجهي در آموزش و پرورش نابينايان در جهان حاصل نشده است. وقتي اين خط به رسميت شناخته شد، زمينه ي با سواد شدن نابينايان دنيا فراهم گرديد و آنان توانستند همانند ساير شهروندان، به تحصيل بپردازند. اين امر پايه و اساس تأسيس مراكز نابينايي بود. 
اهميت آموزش خط بريل
از آنجا كه خط بريل مورد استفاده ي همه ي نابينايان جهان واقع شده است و در تمام زبان ها كاربرد دارد، آموزش آن اولين و اساسي ترين گام در جهت با سوادي فراگيران نابينا محسوب مي شود. در اين باره sarah blake در مقاله اي مي گويد:
"صد سال پيش به افرادي كه نمي توانستند نام خود را بنويسند بي سواد مي گفتند  اين بي سوادي كه اغلب در نتيجه ي نبود فرصت و مجال يادگيري در زندگي بوجود مي آمد، بسياري از افراد را شهروند درجه دو به حساب مي آورد و گاهي حتي آنها را شهروند نمي شمرد. سواد نشانه ي هوش و هوش نماد وجود شخص بود.
سواد در واقع توانايي كسب اطلاعات و ارتباط با ديگران است. در حقيقت مي توان گفت توانايي دسترسي به اطلاعات نوشتاري به حساب مي آيد. اطلاعات لازم درهر ارتباط  بايد به صورتي ثبت شود تا در مراجعه ي بعدي بتوان به آن دسترسي داشت يعني سواد براي يك شخص نابينا در بر گيرنده ي همه ي متدها و روشهاي كسب، ثبت و دسترسي به اطلاعات و تمام روشهاي ارتباط با عقايد، ايده ها و نياز هاي افراد مي باشد. سواد به همان اندازه كه توانايي استفاده از خواندنيها و نوشتنيها  مي باشد، توانايي بكارگيري  بريل، نوشته ها ي چاپي و كامپيوترها نيز بشمار مي آيد بطوريكه بتوان ازاين اطلاعات بيشترين دانش را كسب كرد."
بررسي هاي انجام شده حاكي از اين است كه پايه و اساس آموزش نابينايان در جهان و ايران خط بريل است. اين مسئله در كنوانسيون حقوق افراد داراي معلوليت بيان شده و يكي از حقوق نابينايان، امكان دسترسي به منابع مطالعاتي بريل به شمار رفته است. به دليل اهميت كار برد بريل، ابزار هاي مختلف استفاده از اين خط، اعم از لوح و قلم، ماشين تحرير بريل، چاپگر بريل و نمايشگر لمسي بريل و نيز گوشي تلفن همراه با خروجي بريل به وفور توليد مي شود و نابينايان مي توانند از آنها استفاده كنند. 
در اين نوشتار، سواد را توانايي دسترسي به اطلاعات و قدرت برقراري ارتباط تعريف 
مي كنيم، نابينايان براي توانمندي در خواندن و نوشتن كه مقدمه ي با سوادي است، بايد به درستي آموزش ببينند. پس از اين كه حس لامسه فراگير نابينا به اندازه ي كافي تقويت شد، و آموزش هاي پيش دبستاني ارائه گرديد، آموزش خط بريل آغاز مي شود. كفايت تقويت لامسه براي شروع آموزش بريل، قدرت تشخيص تعداد و شكل قرار گرفتن نقاط بريل است. 
 
ج - مواد آموزشي گويا:
 
همان طور كه پيش تر بيان شد، تقويت حواس مختلف فراگيران نابينا، باعث مي شود تا در فرايند آموزشي، حواس تقويت شده جايگزين حس بينايي بشود و دريافت اطلاعات لازم ميسر گردد. در آموزش و پرورش نظام گرا، به موازات آموزش بريل و تهيه مواد آموزشي و مطالعاتي به اين خط، بخشي از اطلاعات به صورت گويا توليد مي شود و مسلماً نحوه ي بهره گيري از اين مواد هم به فراگيران نابينا آموزش داده خواهد شد. 
در جهان امروز، دامنه ي گسترده ي اطلاعات، دست اندر كاران نظام آموزش و پرورش را بر آن ميدارد كه با استفاده از شيوه ها و ابزار هاي گوناگون شرايط دسترسي بهتر و بيشتر فراگيران به انبوه اطلاعات و مفاهيم علمي را فراهم كنند. مواد آموزشي گويا، به آن دسته از اطلاعات و كتبي اطلاق مي شود كه توسط گوينده، قرائت شده و با به كارگيري دستگاه هاي مختلف ضبط مي شود و در قالب نوار كاست يا لوح فشرده در اختيار فراگير قرار مي گيرد. در توليد اين گونه كتب، توسط متخصصان امر، استاندارد هايي تعيين مي گردد و توليد كنندگان كتب گويا آنها را رعايت مي كنند. 
 
د - نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش نابينايان 
 
اين فناوري در زندگي عموم مردم جهان، نقش آسان سازي كار ها و تسهيل امور را داشته است. در زندگي فردي و اجتماعي معلولين و به خصوص نابينايان، نقش اساسي تري را ايفا كرده است. چون انجام خيلي از كار هاي آموزشي، پژوهشي، مطالعاتي و خصوصاً برقراري ارتباط مكاتباتي بين اين گروه و ساير افراد جامعه مستلزم همكاري شخص ديگري بوده است. فناوري اطلاعات و ارتباطات و به ويژه رايانه تعامل فرهنگي و تبادل افكار نابينا و جامعه را بي واسطه امكان پذير ساخته است. بنا بر اين، در يك نظام آموزش و پرورش پويا و تكاملي برنامه ريزي براي فراهم شدن زمينه ي آموزش و كاربري اين فناوري انجام
مي گيرد. 
ويژگي هاي متفاوت و متنوع موضوعات علمي و آموزشي و گوناگوني توانايي ها و علايق افراد نابينا، باعث شده است كه در سطح جهان سخت افزار ها و نرم افزار هاي مختلف توليد و عرضه شود. از مهمترين سخت افزار هاي مخصوص نابينايان كه ساخته شده و در تمام كشور هاي دنيا از آنها استفاده مي شود، چاپگر هايي است كه متون مورد نظر را به صورت بريل چاپ مي كنند. يكي ديگر از سخت افزار هاي مورد نياز نابينايان، دستگاه هاي جانبي كامپيوتر است كه اطلاعات را بر اساس خط بريل و بطور الكترونيكي برجسته سازي مي كنند و به آنها نمايش گر هاي لمسي بريل گفته مي شود. انواعي از اين دستگاه كه در ايران توسط متخصصان ايراني طراحي و توليد شده است، برجسته نگار نام دارد. كاربري كامپيوتر توسط نابينايان، مستلزم دسترسي به نرم افزار هايي است كه علاوه بر مديريت سخت افزار ها، امكان ورود اطلاعات و دريافت آنها را امكان پذير سازد. دسته اي از نرم افزار ها با داشتن خروجي صوتي اين امر را محقق ساخته اند. از مهم ترين نرم افزار هاي گويا ساز، صفحه خوان ها هستند. خوشبختانه در كشور ما نيز،اين نياز مورد توجه واقع شده و نرم افزار هاي گوياساز فارسي توليد گرديده است كه معروفترين آنها، نويد، پكجاز و پارسآوا مي باشد. 
وجود اين امكانات ضرورت طراحي برنامه هاي آموزشي جهت آشناسازي و توانمندي فراگيران نابينا در تمام سطوح آموزش و پرورش به مقتضاي نياز را محرز مي سازد و سواد به معناي واقعي به آنها اعطا مي شود. 
نكته ي جالب توجه اين است كه امكانات كامپيوتري مذكور، تفاوت بين بينا و نابينا در دسترسي به متون رايانه اي را از بين برده است. يعني هر متني كه بطور عادي تايپ شود، بدون نياز به هيچ تغييري، مي تواند به صورت بريل يا گويا مورد استفاده ي نابينايان قرار گيرد. به علاوه در آموزش مفاهيم علمي گوناگون به نابينايان مي توان از اين فناوري بهره جست تا آموزش بهتر و آسان تر انجام پذيرد. 
گذشته از مواد آموزشي، تايپ شده كه به صورت بريل و گويا قابل استفاده ي نابينايان است، برخي از مواد آموزشي و پژوهشي به صورت فايل هاي صوتي و اغلب با فرمت mp3 توليد گرديده و در اختيار فراگيران نابينا قرار داده مي شود. تهيه اين مواد به سه صورت انجامي پذيرد :
1. كتب و مطالبي كه در گذشته با استفاده از دستگاه هاي حرفه اي يا معمولي صدابرداري، بر روي نوار كاست ضبط شده به فايل هاي mp3 تبديل مي شود.
2. براي توليد كتب گويا از دستگاه هاي ضبط ديجيتالي بهره مي گيرند و فايل هاي توليد شده، به رايانه منتقل مي شود.  
3. كتاب ها و مواد آموزشي كه مستقيماً با رايانه ضبط مي شود. 
قابل ذكر است، در عين حالي كه اكثريت نرم افزار هاي گويا، داراي خروجي بريل هستند و كاربر نابينا با اتصال دستگاه برجسته نگار به كامپيوتر خود، مي تواند از اين امكان استفاده كند، كاربري صرفاً گوياي آنها نيز امكان پذير است. 
 
در پايان اين بخش، پرسشي به ذهن مي رسد كه براي فراهم شدن شرايط مناسب و دسترسي به تكنولژي آموزشي قابل قبول، در طراحي و توليد و كاربرد مواد آموزشي، از چه امكاناتي استفاده كنيم؟  براي پاسخ به پرسش مطرح شده، بايد ويژگي هاي امكانات موجود بررسي شود، تا آنگاه تكنولوژيست آموزشي با در نظر گرفتن آنها به تناسب هر موضوع و موقعيت و توانايي فراگيران و منابعي كه در اختيار دارد، براي توليد و عرضه ي مواد آموزشيمطلوب تصميم بگيرد. اين مبحث در بخش دوم مقاله مورد توجه واقع گرديده است. 
 
 
بخش دوم 
 
مقايسه مواد آموزشي بريل و گويا : 
 
در اين بخش سعي خواهد شد، امكانات آموزشي بريل و گويا به تفكيك مورد ارزيابي قرار گيرد، تا از طريق شناسايي ويژگي هاي هر يك براي طراحي مواد آموزشي سياست گزاري بهتري انجام دهيم. 
 
الف - كتاب چاپ شده به خط بريل : 
براي توليد اين كتب، متن كتاب يا جزوه به صورت متن رايانه اي آماده سازي مي شود و سپس آن را به كمك چاپگر مخصوص چاپ مي كنند. اين متون به روش هاي مختلفي قابل تهيه هستند : 
1. نويسنده يا ناشر كتاب، متن تايپ شده را در اختيار مركز چاپ بريل قرار دهد. 
متن از روي نسخه بينايي توسط اپراتور تايپ كامپيوتري شود و در اختيار چاپخانه ي بريل قرار گيرد. 
متن كتاب اسكن شده و با به كارگيري نرم افزار هاي واسط به متن قابل ويرايش كامپيوتري تبديل گردد. اين امكان فقط در خصوص كتب لاتين امكان پذير است. چون هنوز نرم افزار OCR فارسي مطلوبي توليد نشده است. 
 
بر طبق اعتقاد بسياري از نابينايان مسلط بر بريل كتب بريل نسبت به كتب گويا داراي برتري هاي زير است : 
مطالبي كه از روي اين كتب خوانده مي شود، آسان تر به ذهن سپرده مي گردد. 
جستجوي مطالب مورد نظر در كتب بريل سريع تر از كتب گويا انجام مي پذيرد.
كتاب بريل با سرعت دلخواه خوانده مي شود. 
تمركز حواس بيشتر به هنگام مطالعه.
آموختن املاي صحيح كلمات و نحوه ي نگارش به هنگام خواندن كتاب بريل. 
استفاده از كتب بريل در مكان ها و شرايط مختلف امكان پذير تر است. 
مطالعه ي كتاب بريل لذت بخش تر است. 
 
دروسي كه حتماً بايد به صورت بريل در اختيار فراگير قرار گيرد :
1. تمام دروس دوره ي ابتدايي.
2. متون زبان هاي انگليسي، عربي و فارسي سطوح مختلف تحصيلي.
3. درس قرآن كريم در تمام دوره ها.
4. درس رياضي در تمام سطوح تحصيلي. 
5. كتب آموزش موسيقي. 
مشكلات چاپ بريل :
برخي از مشكلات، مانع توسعه ي اين صنعت در كشور ما شده است و تا كنون كتاب هايي كه به اين خط تهيه گرديده ، نسبت به كل كتب منتشره كشور بسيار كم مي باشد. برخي از آنها به شرح زير است : 
1. چاپ كتب به خط بريل، مستلزم داشتن چاپگر مخصوص است. اين دستگاه ها، عموماً گران قيمت هستند و بايد از خارج خريداري و وارد كشور شود. 
2. براي چاپ اين كتب، كاغذ هاي مرغوب ضخيم تر از كاغذ هاي معمولي ، مورد نياز است. 
3. توليد كتب بريل، مستلزم صرف وقت زيادي است.
4. كتب بريل حجيم هستند و فضاي بسيار وسيعي براي نگهداري آنها لازم است. 
كتب گويا :
همان طور كه قبلاً ذكر شد، براي پاسخ گويي به نياز هاي مطالعاتي و پژوهشي افراد نابينا و كم بيناي جامعه و متناسب با علايق و توانايي هاي متفاوت آنها، و به دليل محدوديت هاي چاپ بريل، به خصوص در سطح آموزش عالي كه تنوع رشته ها و منابع درسي وجود دارد، توليد كتب گويا به صورت ديجيتالي و غير آن، روش مناسبي است. 
مزاياي عمده ي اين روش عبارت است از : 
نياز به زمان كمتر براي توليد كتاب.
پايين بودن قيمت تجهيزات لازم.
تكثير آسان تر آنها. 
حجم كمتر و عدم نياز به فضاي خيلي زياد.
محدوديت ها و معايب كتب گويا:
(مسائلي كه ذكر مي شود بيشتر در كتب گويايي كه بر روي نوار كاست ضبط شده است، ملاحظه مي شود. در توليد كتب گوياي ديجيتالي مي توان برخي از اين مشكلات را برطرف كرد. )
1. دشواري جستجوي مطالب.
2. عدم تسلط گوينده بر متن قرائت شده.
3. بيان نامفهوم متن. 
4. عدم ذكر مشخصات كتاب و شماره صفحات كه فيش برداري اصولي را غير ممكن مي سازد. 
5. عدم امكان استفاده از كتب گويا در محيط هاي عمومي و شلوغ.
6. بروز ناراحتي هاي جسماني، مانند گوشدرد و سردرد، به علت استفاده ي مداوم از گوشي يا هدفون. 
7. نامناسب بودن ضبط صوت و محيط صدابرداري.
8. احتمال خرابي دستگاه پخش در حين استفاده.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
نابينايان و فناوري اطلاعات و ارتباطات :
 
الف- نرم افزار هاي مخصوص : 
به لحاظ اين كه فرد نابينا قدرت دريافت اطلاعات ظاهر شده بر روي صفحه نمايش كامپيوتر يا تلفن همراه را ندارد، امكانات ويژه اي به اين دستگاه ها اضافه مي شود تا اطلاعات در اختيار كاربر نابينا يا كم بينا قرار گيرد. 
نرم افزار هاي گويا و به ويژه صفحه خوان ها، كاربرد نرم افزار هاي معمولي را براي كاربر داراي مشكل بينايي ميسر مي سازد. به علاوه نرم افزار هايي هم ويژه ي نابينايان و كم بينايان در ايران و خارج طراحي و توليد شده است كه پاسخ گوي برخي از نياز هاي آنهاست. وقتي اين نرم افزار ها بروروي يك كامپيوتر معمولي نصب شود، ورود اطلاعات و فرمان ها از طريق صفحه كليد انجام مي گيرد و اطلاعات صفحه نمايش از طريق سيستم صوتي كامپيوتر براي كاربر خوانده مي شود. 
اين دسته از كاربران مي توانند به كمك امكانات مذكور، متون تايپ شده كامپيوتري را مطالعه كنند. فقط كافي است متن كتاب ها، مجلات، روزنامه ها و مقالات با فرمت هاي معمولي قابل دسترسي باشد. بدين ترتيب دامنه ي وسيعي از اطلاعات فارسي و لاتين براي نابينايان و كم بينايان بدون نياز به تبديل مهيا است. در كنار آن، كتب گوياي ديجيتالي هم با استفاده از كامپيوتر مورد بهره گيري آنان قرار مي گيرد. 
تكنولژيست هاي آموزشي به اين نكته ي مهم دقت كنند كه امكانات كامپيوتري گويا عليرغم سهل الوصول و مقرون به صرفه بودنشان، از برخي از مشكلاتي كه براي كتب گويا ذكر شد مبرا نيستند. 
سخت افزار هاي ويژه : 
 
 غير از چاپگر ها كه به عنوان سخت افزار هاي عمومي در چاپخانه هاي بريل و مراكز نابينايي مورد استفاده قرار مي گيرد و هر مركز نابينايي حتماً بايد به يكي از اين دستگاه ها به تناسب مراجعان مجهز باشد، دستگاه خروجي بريل، از وسايل جانبي بسيار مفيد به شمار ميرود كه به صورت عمومي يا شخصي مورد استفاده واقع مي شود. 
برجسته نگار، كه مدل هاي متنوعي از آن توسط متخصصان ايراني توليد و عرضه شده است داراي كيفيت مناسب و قابل رقابت با مدل هاي خارجي اين دستگاه مي باشد. در اين خصوص توسط سازمان آموزش و پرورش استثنايي برجسته نگار2 مورد آزمايش تجربي و علمي قرار گرفته است و اين تحقيق كه براي بررسي دستگاه مزبور و نرم افزار هاي آن 8 پرسش از جهات و ابعاد مختلف طرح كرده است، در خصوص كاربري رايانه با داشتن خروجي بريل ، اين نتيجه را به دست آورده است كه بر طبق نظر آزمايش شوندگان، كارايي و كيفيت مورد آزمايش، به تأييد رسيده است و آنها بر كاربرد همزمان امكانات بريل و گويا تأكيد داشته اند. (ظروفي و عبدي پور 1385) مركز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي هم در گزارش تحقخود اين تجهيزات را مورد بررسيقرار داده است و آنها را از لحاظ قيمت و كاربري در ايران با انواع خارجي مقايسه كرده است. در اين گزارش هم امكانات كامپيوتري توليد شده در كشور به تأييد رسيده است. 
حال، براي توسعه امكانات فرهنگي و آموزشي براي نابينايان، يك اقدام فرهنگي ملي لازم است. نويسندگان و ناشران كشور ضمن اتخاذ تدابير لازم براي حفظ حق خود، فايل متن كتاب ها، را پس از انتشار، در يك پايگاه اينترنتي معتبر و مطمئن قرار دهند تا كاربران نابينا به آنها دسترسي داشته باشند. براي امنيت بيشتر مي توانند فايل را در قالب text و بدون هيچ قالب بندي عرضه كنند تا امكان سوء استفاده از آن كمتر بشود.
 
مزاياي كاربرد كامپيوتر در امور آموزشي، پژوهشي و شخصي :
 
1. گشايش پنجره هاي دانش و اطلاعات وسيع جهاني و كشوري به روي نابينايان.
2. امكان تبادل مواد آموزشي بين نابينايان و مراكز نابينايي.
3. ايجاد تسهيلات براي راه اندازي نظام آموزش از راه دور.
4. دسترسي به همه ي مزاياي كتب بريل. 
5. حذف مشكلات كتب چاپي بريل.
6. امكان استفاده از كتب گوياي ديجيتالي به وسيله ي كامپيوتر و تلفن همراه.
7. ارتقاي كيفيت و كاربردي تر شدن كتب گويا. 
8. رهايي از مشكلات كتب گوياي غير ديجيتالي.
9. وجود امكان تهيه نسخه ي پشتيبان از مواد آموزشي توسط كاربر و حصول اطمينان.
10. كاهش حجم فيزيكي اطلاعات و مجتمع و قابل حمل شدن آنها. 
11. دوام بيشتر و آسيب پذيري كمتر كامپيوتر نسبت به وسايل پخش معمولي و كتاب هاي بريل. 
12. كاهش هزينه هاي تعمير و نگه داري. 
13. امكان تصوير برداري از متون لاتين و تبديل به متن كامپيوتري و رفع نياز به گوينده.
14. امكان استفاده از امكانات آموزشي و مطالعاتي چند رسانه اي كه براي عموم مخاطبان توليد مي شود. 
15. امكان برقراري ارتباط با ديگران در سراسر جهان به خصوص به صورت مكاتبه اي. 
16. تسهيل امر پژوهش براي نابينايان. 
نگارنده اعتقادذ دارد كه امروز هر فرد نابينا و كم بينا براي موفقيت در فعاليت هاي آموزشي، پژوهشي و علمي نياز به يك كامپيوتر دارد. اگر امكان دسترسي به برجسته نگار را نداشته باشد، نياز خود را حد اقل از طريق نرم افزار هاي گويا برطرف كند. و در صورت مجهز كردن كامپيوتر خود به برجسته نگار،  شرايط مساعد تري براي او فراهم خواهد شد. تنها مشكلي كه در خصوص برجسته نگار با آن مواجه هستيم هزينه و قيمت آن است كه نابينايان كشور ما قدرت تأمين و پرداخت آن را ندارند و در نظام بيمه اي كشور هم براي اين هزينه ها پيشبيني لازم صورت نگرفته است. يكي از راه حل هاي اين مشكل، تهيه برجسته نگار به تناسب كاربران متقاضي از سوي مراكز نابينايي و ايجاد امكان استفاده كاربران به صورت امانت مي باشد. 
يادآوري اين مطلب ضروري است كه به فراخور شرايط موجود فراگير نابينا و كم بينا و مؤسسه ي آموزشي، تهيه تمامي لوازم خواندن و نوشتن و قابل دسترسي بودن آنها براي فراگيران قطعي است. بر اساس اصول آموزشي و مطالب بيان شده، در طراحي تكنولژي آموزشي نابينايان و كم بينايان، ابزار هاي گوناگون از جمله : لوح و قلم، ماشين تحرير بريل، چاپگر و كتاب هاي بريل، حساب افزار هاي لمسي و گويا، نقشه هاي برجسته، كتب گويا ، كامپيوتر هاي گويا و بريل و نرم افزار هاي مختلف، لوازم جانبي ديگر مثل اسكنر و همچنين وسايل درشت نمايي متون و ساير وسايلي كه شناخت بيشتر و واقعي تري از محيط پيرامون به فراگير نابينا و كم بينا ارائه كند، در مراكز نابينايي موجود و براي تكنولژيست هاي آموزشي، مربيان و فراگيران قابل دسترسي باشد. 
 
بخش سوم 
 
نتيجه  گيري و پيشنهاد ها.
 
مطالب بخش هاي پيشين نتايج زير را  به دنبال دارد و بر اساس آنها پيشنهاد هايي براي بهبود وضعيت آموزش و پرورش نابينايان به اختصار ذكر مي شود :
1. پايه و اساس آموزش و پرورش نابينايان در ايران و جهان، خط بريل است.
2. نظام آموزش و پرورش موظف است، ابزار هاي ساده و پيشرفته ي خواندن و نوشتن بريل را براي با سواد شدن فراگيران نابينا فراهم كند . 
3. به دليل شرايط خاص و عدم دسترسي همه به امكانات كامپيوتري، ضرورت چاپ و انتشار مطبوعات بريلهم چنان وجود دارد. 
4. شيوه توليد كتب گويا به عنوان عامل تكميلي اطلاعات نوشتاري بريل، در فراهم آوري كتب و نشريات براي نابينايان مورد استفاده واقع شود.
5. برخي از موضوعات درسي حتماً بايد به شيوه ي بريل آمخته شود و استفاده از امكانات گويا براي آموزش اين مواد مناسب نيست. مانند : رياضي، قرآن، موسيقي. 
6. فناوري اطلاعات و ارتباطات، به ويژه كامپيوتر، بسياري از مشكلات و كم بود هاي مطالعاتي و آموزشي نابينايان و كم بينايان را برطرف مي كند و  داراي تمامي مزاياي كتب چاپي بريل و كتب گوياست و معايب و محدوديت هاي آنها را ندارد.
7. كامپيوتر و نرم افزار هاي مخصوص به آساني براي نابينايان و كم بينايان قابل دسترسي باشد و نابيناياني كه بر كاربري خط بريل مسلط هستند بتوانند از دستگاه برجسته نگار استفاده كنند.چون مطالعه در محيط هاي عمومي، ويرايش متون و جستجو با تجهيزات بريل بهتر انجام مي گيرد.
 
منابعي كه به نگارنده، در تدوين اين مقاله كمك كرده است : 
 
بليك، جي. سارا. ترجمه ي مقاله اهميت سواد بريل، 2003
پور نجف، محمد. كنوانسيون حقوق افراد داراي معلوليت: اداره حقوق بشر وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران خرداد 1386
سيف، علي اكبر. روان شناسي تربيتي. 
ظروفي، محمدرضا. عبدي پور، يعقوب. ارزيابي كارايي سخت افزار برجسته نگار 2توسط كاربران آسيب ديده بينايي.  معاونت برنامه ريزي آموزشي و فرهنگي، سازمان آموزش و پرورش استثنايي، 1385
گزارش مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي تحت عنوان نابينايان و فناوري اطلاعات و ارتباطات (مردادماه 1385)
www.majlis.ir 
مشايخ، فريده. فرايند برنامه ريزي آموزشي.
 
تجربيات حاصل از فعاليت 30 ساله در امور آموزشي و پژوهشي نابينايان.
 
.
 
پیوند ها     پرسش و پاسخ
تمامی حقوق مادی و معنوی وب سایت محفوظ می باشد .
طراحی سایت